„The Confessor is the physician of your soul”: the idea of medicinae salutisin penitencials and pastoral guidance

Authors

  • Joanna Partyka IBL PAN

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2023.4.5

Keywords:

guides for confessors, rhetorical strategies, salvific medicine, confession

Abstract

Penitentials, “penance books,” confessional summonses, manuals of confessional practice – these are the guides instructing catholic priests on how to deal with the faithful, mainly in the situation of confession. These texts are realizations of the rhetorical advisory mode (to encourage and discourage). Teaching the clergy to work with the faithful and preparing them for the healing of souls (in­cluding bodies), the authors of the manuals made use of numerous persuasive means. At the same time, they provided ready-made rhetorical tools, which they could use during conversations with penitents. The strongly persuasive rhetorical devices used here are first of all apostrophes, comminatio – containing the announcement of punishment for the “foolish physician” – as well as congeries, enumeratio, and, above all, numerous amplifications through comparisons (the very concept of the confessor as physician is based on comparatio). In addition to arguments from analogy and from similitude, the argument from authority is commonly used: the authors of the guides refer to the Bible and to the authority of the Church Fathers. There are many cases of sentences and personifications. All these endeavors are aimed at making the believer aware of the important role of the spiritual doctor in his life – the priest with whom he has daily contact. However, the spiritual medicine man also faces punishment if, using his office, he leads the sick person astray. The sources used in this article are from different centuries (from the Middle Ages to the 20th century) and from different areas of Europe.

References

Burchard z Wormacji. 2011. „Dekrety”, przeł. Bogusława Frontczak. W: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski). Wyd. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ, 367–402. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Carrillo, Martín. 1622. Memorial de confessores: en el qual se refieren exemplos y lugares de la Sagrada Escritura y Doctores Santos contra qualesquiere vicios y pecados y remedios contra ellos : con un Tratado de ayudar a bien morir. Compuesto por el Doctor D. Martín Carrillo Cathedrático que fue de Decreto de la Universidad de Zaragoça, y agora Abbad de la Real Casa de Monaragon. Çaragoça: Iuan de Larumbe.

Czarnecki, Julian. 1910. Medycyna pastoralna. Podręcznik dla kleru katolickiego, opracował dr Julian Czarnecki, lekarz w Gnieźnie. Gniezno: w Drukarni Spółkowej w Gnieźnie.

Dambrowski, Samuel. [1611] 1880. Lekarstwo duszne w chorobie. Wyd. Wilhelm Altmann. Syców: E. Heinze.

Egbert z Yorku. 2011. „Wyciąg z kanonów Ojców katolickich lub pokutne środki lecznicze dla dusz, arcybiskupa Egberta z Yorku”, przeł. Arkadiusz Baron, Agnieszka Caba. W Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ, 181–193. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Górnicki, Łukasz. [1624] 1886. „Demon Socratis”. W Łukasza Górnickiego dzieła wszystkie. Warszawa: S. Lewental.

Iacobus de Paradiso. 1997. „De triplici genere hominum”. W Mistrz Jakub z Paradyża i «devotio moderna», wyd. Jarosław Stoś, 114–176. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.

Jan Paweł II. 1984. Reconciliatio et paenitentia. https://papiez.wiara.pl/doc/379651.Reconciliatio-et-paenitentia/30; dostęp: 27.09.2022

Klemens Aleksandryjski. 2012. Wychowawca. Przeł. Marian Szarmach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Kolumban, św. 2011. „Księga pokutna św. Kolumbana”, przeł. Stanisław Kalinkowski. W Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), wyd. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ., 31–37, Kraków: Wydawnictwo WAM.

Kummean. 2011. „Księga pokutna Kummeana”, przeł. Arkadiusz Baron, Justyna Łukaszewska- -Haberko, Henryk Pietras. W Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ, 70–85. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Marchioro, Raimondo. 2010. Spowiedź sakramentalna. Przeł. z wyd. hiszpańskiego Bronisław Jakubowski. Kraków: Wydawnictwo AA.

Nowakowski, Marcin Józef. 1753. Kolęda duchowna parafianom od pasterzów dla wygody wszystkich od jednego sprawiona albo sposób konwersowania kapłanom z ludźmi świeckimi, osobliwie przy nawiedzaniu ich podczas kolędy, także słuchania spowiedzi, napominania, czynienia refleksji na rozmowach, na kazaniach, na spowiedziach. Kraków: Drukarnia Michała Józefa Antoniego Dyaszewskiego.

Pakostka, Wojciech. 1618. Medycyna duchowna dla chorych i bliskich śmierci ludzi chrześcijańskich a osobliwie zakonnych. Z Doktorów Świętych pilnie zebrana, w Roku Pańskim 1617, Poznań: w drukarni Jana Wolraba.

Rysiński, Salomon. [1618] 1620. Przypowieści polskie przez Salomona Rysińskiego zebrane, a teraz nowo wydane. Lublin: nakładem Jakuba Wirowskiego.

Skarga, Piotr. [1595] 1843. Kazania na niedziele i święta całego roku. T. 4. Lipsk: nakładem Księgarni Zagranicznej.

Wąchalski, Jan. [1596] 1886. Rozmyślania o żywocie Pana naszego Jezusa Chrystusa z rozmaitych doktorów katolickich, a osobliwie z ksiąg Ludwika z Granaty i łacińskich i włoskich. Kraków: nakładem ks. M. Morawskiego.

Wujek, Jakub. [1617] 1844. Nowy Pana naszego Jezusa Chrystusa Testament z łacińskiego na język polski przełożony […]. Lipsk: nakładem J. Baumgaertnera.

Wujek, Jakub. [1617] 1870. Postilla katolicka, mniejsza, Kraków: w Drukarni Andrzeja Piotrkowczyka.

Gliściński, Jan. 1993. „Ewagriusz Pontyjski jako mistrz”. W Wczesnochrześcijańska asceza. Zagadnienia wybrane, red. Franciszek Drączkowski, Jerzy Pałucki, 73–81. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Kieling, Michał. 2017. „Zasady ogólne dotyczące praktyk pokutnych na podstawie libri poenitentiales”, Vox Patrum 37 (67): 225–240.

Kracik, Jan. 2012. Chrześcijaństwo kontra magia. Historyczne perypetie. Kraków: Wydawnictwo M.

McNeill, John T. 1933. “Folk-Paganism in Penitentials”. The Journal of Religion 13 (4): 450–466.

Pałucki, Jerzy. 1993. „Chrystus Boski Lekarz w pismach Klemensa Aleksandryjskiego”. W Wczesnochrześcijańska asceza. Zagadnienia wybrane, red. Franciszek Drączkowski, Jerzy Pałucki, 15199334. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Pawlak, Wiesław. 2005. Koncept w polskich kazaniach barokowych. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Ryś, Grzegorz. 1998. Między sądem a «medycyną zbawienia». Na temat historii sakramentu pokuty. https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TH/historia_pokuty.html; dostęp: 27.09.2022.

Szczukowski, Ireneusz. 2012. Między odrzuceniem a zbawieniem. Problematyka ciała w piśmiennictwie religijnym polskiego baroku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Published

2023-12-31

How to Cite

Partyka, Joanna. 2023. “„The Confessor Is the Physician of Your soul”: The Idea of Medicinae Salutisin Penitencials and Pastoral Guidance”. Res Rhetorica 10 (4):95-105. https://doi.org/10.29107/rr2023.4.5.