Religia kontra medycyna w dialogu Jana z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje (1582)

Autor

  • Klaudia Koczur-Lejk Uniwersytet Szczeciński, Instytut Literatury i Nowych Mediów

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2023.1.3

Słowa kluczowe:

dialog, mór, piśmiennictwo czeskie XVI wieku, argumentacja, perswazja

Abstrakt

Celem artykułu jest prześledzenie argumentacji formułowanej w dialogu Jana z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje (1582). W pierwszej części rozważań scharakteryzowano czołowe dzieła literatury staroczeskiej realizujące formę gatunkową dialogu. Następnie poruszono problematykę epidemii morowych w literaturze staroczeskiej. Na tym tle opisano rozmowę poduczonego chłopa z doktorem medycyny, która koncentruje się wokół problematyki zakaźności moru. Pierwszy z rozmówców twierdzi, że choroba nie jest zaraźliwa, a jej źródłem są grzechy, za które Bóg karze ludzi. W swoich wywodach opiera się na Piśmie Świętym. Drugi prezentuje odmienne stanowisko i stara się przekonać swego interlokutora, że mór może być przenoszony przez ludzi. Jego zdaniem przyczyna choroby tkwi w zainfekowanym powietrzu. Utwór to typowy dla piśmiennictwa staroczeskiego spór z układem ról, o charakterze dydaktycznym. Jeden z bohaterów wprowadza twierdzenia, drugi obala je i rozwija poglądy właściwe, tj. zgodne z intencją twórcy. W tym wypadku chłop stanowi maskę autora, jego wypowiedzi są dłuższe i autorytatywne. Z kolei lekarz to partner pouczany, który w finale odkrywa swój błąd i przyznaje rację oponentowi.

Bibliografia

Abramowska, Janina. 1990. „Dialog” W Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze – renesans – barok). T. Michałowska (red.). 129-133. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Bočková, Hanna. 2009. Knihy nábožné a prosté. K nábožensky vzdělávací slovesné tvorbě doby barokní. Brno: Matice moravská.

Budzyńska-Daca, Agnieszka, Kwosek, Jacek. 2009. Erystyka czyli o sztuce prowadzenia sporów. Komentarze do Schopenhauera. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Delumeau, Jean. 1986. Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.

Dziechcińska, Hanna. 2010. Sztuka przekonywania w kulturze polskiej trzech stuleci: XVI-XVII-XVIII. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Górska, Liliana. 2010. „Dżuma – epidemia duszy i ciała? Sposoby zwalczania dżumy w nowożytnym Gdańsku”, Studia Humanistyczne Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu 3: 277-307.

Jan z Bakova. 1582. Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje, že od morových bolestí žádného nakažení není dovozuje. Praha: U Jiříka Černého.

Karpiński, Andrzej. 1999. „Opieka nad chorymi i ubogimi w miastach polskich w czasie epidemii w XVII i XVIII wieku”, W Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. U. Augustyniak,A. Karpiński (red.). 221-243. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Koczur-Lejk, Klaudia. 2014. Bartłomiej Paprocki – piśmiennictwo i przekład. W stronę kontrreformacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.

Kopecký, Milan. 1977. „K vydávání literárních památek 16. a 17. století”, Studia Comeniana ethistorica 7 (10): 59-73.

Schopenhauer, Arthur. 1976. Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Siuciak, Mirosława. 2004. „Rozmowa albo dialog... – wykorzystanie modelu ustnej komunikacji w literaturze XVI i XVII wieku” W Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 2, Tekst a gatunek. D. Ostaszewska (red.). 414-423. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Szymanek, Krzysztof. 2004. Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tomíček, David. 2007. „Souvislosti česky psané tištěné literatury o moru v 16. století”. Listy filologické CXXX (1-2): 43-60.

Vintr, Josef. 1989. „Zásady transkripce českých textů z barokní doby”. Listy filologické 121 (3-4): 341-346.

Witkowska-Maksimczuk, Beata. 2014. Elementy retoryki i erystyki w przykładach. Warszawa: Wyższa Szkoła Administracyjno-Społeczna.

Wondrák, Eduard. 2020. Historie moru v českých zemích. Praha: Triton.

Wyrobisz, Andrzej. 1999. „Misericordia pestis tempore. Postawy i zachowania w czasie zarazy w Polsce nowożytnej (XVI-XVIII w.)” W Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. U. Augustyniak, A. Karpiński (red.). 209-220. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota. 1996. Językowe środki perswazji w kazaniu. Kraków: Wydawnictwo Poligrafia Salezjańska.

Ziomek, Jerzy. 1990. Retoryka opisowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Pobrania

Opublikowane

2023-03-31

Jak cytować

Koczur-Lejk, Klaudia. 2023. „Religia Kontra Medycyna W Dialogu Jana Z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání S Doktorem lékařským O Moru Maje (1582)”. "Res Rhetorica" 10 (1):34-52. https://doi.org/10.29107/rr2023.1.3.