Kategoria miejsca w XVIII-wiecznych listach miłosnych
DOI:
https://doi.org/10.29107/rr2019.4.2Słowa kluczowe:
XVIII wiek, egodokumenty, listy kobiet, retoryka, kategorie miejsc, miejsca geograficzne, przestrzeń domowa, przestrzeń publiczna, miejsca socjokulturoweAbstrakt
Artykuł przedstawia strategie opisu miejsc przyjęte w listach do mężów przez kobiety z kręgu XVIII-wiecznych Radziwiłłów: Franciszkę Urszulę z Wiśniowieckich, Magdalenę z Czapskich oraz Anielę z Miączyńskich. Analiza skupia się na takim charakterze opisów miejsc, który zbliża nadawczynie do uzyskania określonego celu: zmotywowania męża do szybszego powrotu do domu (czyli Nieświeża w przypadku Franciszki Urszuli i Białej w przypadku Magdaleny oraz Anieli). Miejsca te zostają skategoryzowane według pełnionej funkcji. Autorka dowodzi, że skupienie uwagi na opisach miejsc – kategoriach nieanalizowanych dotychczas przez pryzmat funkcji perswazyjnej – okazuje się wzbogacające dla badań nad listem jako formą wysoce zretoryzowaną.
Bibliografia
Bartoszewicz, Kazimierz. 1927. Radziwiłłowie: początek i dzieje rodu, typy i charaktery. Rycerze, zdrajcy, pobożni, filantropi, dziwacy. Obrazy z życia domowego. Kobiety Radziwiłłowskie. Upadek Nieświeża i jego odrodzenie. Warszawa–Kraków: Księgarnia J. Czarneckiego.
Bieńkowska, Irena. 2013. Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Borek Piotr, Marceli Olma (red.). 2011. Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej t. 1. Perspektywa historycznoliteracka. Kraków: Collegium Columbinum.
Całek, Anita. 2019. Nowa teoria listu. Bibliotheca Iagellonica. Fontes et studia t. 34. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Chorążyczewski, Waldemar, Arvydas Pačevicius i Stanisław Roszak (red.). 2015. Egodokumenty. Tradycje historiograficzne i perspektywy badawcze. Toruń : Wydawnictwo Naukowe UMK.
Cysewski, Kazimierz. 1997. Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad epistolografią. „Pamiętnik Literacki” 88/1: 95-110.
Czermińska, Małgorzata. 1992. Epistolarne formy. W: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in.: 270-274. Wrocław: Ossolineum.
Friedemann, Schulz von Thun. 2000. Sztuka rozmawiania 1. Analiza zaburzeń, tł. Piotr Włodyga OSB. Kraków: WAM.
Gad, Paweł. 2014. Legenda o okrutniku Hieronimie Florianie Radziwille, „Rocznik Bialskopodlaski”, t. 22: 9-28.
Gad, Paweł. 2015. »Najukochańszy tyran« – Hieronim Florian Radziwiłł w listach drugiej żony Magdaleny z Czapskich. „Wieki Stare i Nowe”, t. 8 (13): 69-87.
Ganszyniec, Roman. 1925. Polskie listy miłosne dawnych czasów, Warszawa: skł. gł. Księgarnia Zakładu Nar. im. Ossolińskich.
Gardzińska, Janina. 2011. Struktura dialogowa listu. W: tejże, Słowa i teksty. Studia językoznawcze, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe UPH w Siedlcach.
Janion, Maria. 1969. Tryptyk epistolograficzny. W: tejże, Romantyzm. Studia o ideach i stylu. Warszawa: PIW.
Judkowiak, Barbara. 1992. Formacja umysłowa sawantki połowy wieku (świat książek i środowisko literackie Franciszki Urszuli Radziwiłłowej). W: Kultura literacka połowy XVIII wieku w Polsce. Studia i szkice, (red.) Teresa Kostkiewiczowa, Wrocław: Wiedza o kulturze.
Luhmann, Niklas. 2003. Semantyka miłości. O kodowaniu intymności, tłum. Jerzy Łoziński, Warszawa: Scholar.
Kałkowska, Anna. 1982. Struktura składniowa listu. Wrocław: Ossolineum.
Karkucińska, Wanda. 2000. Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746). Działalność gospodarcza i mecenat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Klimowicz, Mieczysław. 1958. Narodziny romansu listownego w literaturze polskiej XVIII wieku, „Pamiętnik Literacki” 49/4: 389-431.
Konopczyński, Władysław. 1936. Branicki Jan Klemens, h. Gryf (1689–1771). W: Polski słownik biograficzny, t. II, 404–407. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Kotarska, Jadwiga. 1980. Erotyk staropolski. Inspiracje i odmiany. Wrocław-Kraków-Gdańsk: Polska Akademia Nauk.
Kuchowicz, Zbigniew. 1982. Miłość staropolska. Wzory – uczuciowość – obyczaje erotyczne XVI – XVIII wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Kukulski, Leszek. 1968. Jan Sobieski epistolograf. W: Literatura, komparatystyka, folklor – księga poświęcona Julianowi Krzyżanowskiemu, (red.) Maria Bokszczanin i in., 199-212. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lancholc, Teresa. 1998. Ars epistolandi oraz List. W: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, red. T. Michałowska, wyd. 2 popr. i uzup., Wrocław: Ossolineum, s. 61-62; 456-458.
Łachacz, Klaudia. 2019. Aniela z Miączyńskich Radziwiłłowa – trzecia żona Hieronima Floriana Radziwiłła. „Acta Albaruthenica”. Warszawa, t. 19: 13-144.
Maciejewska, Iwona. 2012. Erotyka jako temat wyznań w barokowym liście miłosnym. Próby przełamywania tabu, „Napis”, Seria XVIII: 23–36.
Maciejewska, Iwona. 2017. Intrygujący trójgłos – małżeństwo Magdaleny i Hieronima Floriana Radziwiłłów w świetle listów Konstancji z Gnińskich Czapskiej, „Napis”, Seria XXIII: 39-53.
Maciejewska, Iwona, Zawilska, Katarzyna. 2016. „Gdybym Cię, moje Serce, za męża nie miała, żyć bym nie mogła”. Listy Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła z lat 1744-1759. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Maciejewska, Iwona, Zawilska, Katarzyna. 2014. Magdalena z Czapskich Radziwiłłowa – potulna żona czy mistrzyni intrygi?. W: Niepokorne. Konstrukty kobiece w kulturze, B. Walęciuk-Dejneka, J. Posłuszna, Kraków: 35-45.
Maciejewski, Janusz. 2000. List jako forma literacka. W: Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, red. J. Sztachelska, E. Dąbrowicz, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Mroczek, Katarzyna. 1978. Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą. „Pamiętnik Literacki” 69/2:127-148.
Popiołek, Bożena. 2003. Kobiecy ś wiat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Popiołek, Bożena. 2000. Wstęp. W: J. Rafałowiczówna, »A z Warszawy nowiny te… «. Listy do Elżbiety Sieniawskiej z lat 1710–1720. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Popiołek Bożena, Urszula Kicińska i Agnieszka Słaby (red.). 2016. Korespondencja Elżbiety Lubomirskiej Sieniawskiej kasztelanowej krakowskiej, t. I, Warszawa: DIG.
Sajkowski, Alojzy. 1965. Od »Sierotki« do »Rybeńki«. W kręgu radziwiłłowskiego mecenatu. Poznań : Wydawnictwo Poznańskie.
Sajkowski, Alojzy. 1981. Staropolska miłość. Z dawnych listów i pamiętników, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sieradzka, Anna. 2003. Tysiąc lat ubiorów w Polsce. Warszawa: Arkady.
Skwarczyńska, Stefania. 1931. O pojęcie literatury stosowanej. „Pamiętnik Literacki” 1931, 28/1/4: 1–24.
Skwarczyńska, Stefania. 2006. Teoria listu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Skwarczyńska, Stefania. 1975. Wokół teorii listu. (Paradoksy). W: tejże, Pomiędzy historią a teorią literatury, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.
Skrzypietz, Aleksandra. 2013. Hieronim Florian Radziwiłł w zalotach. W: Codzienność i niecodzienność oświeconych, cz. 2: W rezydencji, podróży i na scenie publicznej, (red.) Bożena Mazurkowa, 102–114. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Szczukin, Wasilij. 2006. Mit szlachetnego gniazda. Studium geokulturologiczne o klasycznej literaturze rosyjskiej, tł. Bogusław Żyłko. Kraków: Universitas.
Szulakiewicz, Władysława. 2003. Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych. https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1531/PBE.2013.006,Szulakiewicz.pdf?sequence=1 (dostęp 10.10.2019).
Stewart, John, Logan Carole. 2007. Negocjowanie obrazu własnej osoby, tł. Joanna Kowalczewska. W: Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, (red.) John Stewart, tł. J. Suchecki i in., Warszawa: PWN.
Trzynadlowski, Jan. 1997. List i pamiętnik. Dwie formy wypowiedzi osobistej. W: tegoż, Małe formy literackie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zielińska, Teresa. 1996. Radziwiłłowie herbu Trąby – dzieje rodu. W: Sławomir Górzyński i in., Radziwiłłowie herbu Trąby. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Wilkoń Aleksander. 2002. Dzieje języka artystycznego w Polsce. Język i style literatury barokowej. Kraków: Universitas.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.
