Choroby duszy i ciała w perswazji kaznodziejskiej (na przykładzie kazań z XVII i początku XVIII wieku)
DOI:
https://doi.org/10.29107/rr2023.1.4Słowa kluczowe:
kaznodziejstwo barokowe, choroba, perswazja, retorykaAbstrakt
Zjawisko choroby stanowiło dogodny materiał inwencyjny dla kaznodziejów, którzy kierowali swe teksty do szerokiego grona odbiorców, temat zaś traktowano dwojako: jako podstawę analogii oraz dosłownie. Artykuł zawiera m. in. omówienie kazań alegorycznych, w całości opartych na wspomnianej analogii i przedstawia sposoby wykorzystania tematu choroby i chorowania w funkcji perswazyjnej. Materiał egzemplifikacyjny stanowią zbiory kazań autorstwa Antoniego Węgrzynowicza, Franciszka Rychłowskiego, Waleriana Gutowskiego, Aleksandra Lorencowicza, Jana Krosnowskiego, Benedykta Zawadzkiego i Bazylego Rychlewicza.
Bibliografia
Gutowski, Walerian. 1688. Kwadrajezymał cały albo Kazania w polskim języku. Kraków: Drukarnia Mikołaja Schedla.
Krosnowski, Jan. 1689. Pochodnia słowa bożego w kazaniach niedzielnych całego roku. Lublin: Drukarnia Jezuitów.
Lorencowicz, Aleksander. 1671. Kazania na niedziele całego roku. Cz. 1. Kalisz: Drukarnia Jezuitów.
Rychlewicz, Bazyli. 1698. Kazania począwszy od Adwentu aż do Wielkiejnocy (…). Kraków: Drukarnia Mikołaja Schedla.
Rychłowski, Franciszek. 1672. Kazania dwojakie na niedziele całego roku. Kraków: Drukarnia Wdowy i Dziedziców Krzysztofa Schedla.
Węgrzynowicz, Antoni. 1708. Kazań niedzielnych księga pierwsza, to jest Siedm trąb z Objawienia Jana Świętego przeciwko siedmioma głównym grzechom. Kraków: Drukarnia Akademicka
Węgrzynowicz, Antoni. 1714. Kazań niedzielnych księga trzecia albo Nauki o czterech rzeczach ostatecznych. Warszawa: Drukarnia Pijarów.
Węgrzynowicz, Antoni. 1713. Kazań niedzielnych księga wtóra, to jest Siedm kolumn domu mądrości duchownej albo pobożności. Częstochowa: Drukarnia OO. Paulinów.
Zawadzki, Benedykt. 1702. Kazania na święta uroczyste. T. 2. Warszawa: Drukarnia Pijarów.
Bibliografia przedmiotowa:
Abramowska, Janina. 1977. Alegoreza i alegoria w dawnej kulturze literackiej. W: Problemy odbioru i odbiorcy, red. T. Bujnicki i J. Sławiński, 123–148. Wrocław: Ossolineum.
Baran, Grzegorz M., ks. 2009. „Motyw choroby w homiliach św. Augustyna do Ewangelii i Pierwszego Listu Jana Apostoła”. Vox Patrum 29: 541–561.
Bartkowiak, Edyta. 2009. „Z tradycji szpitalnictwa w dawnej Polsce”. Colloquia Theologica Ottoniana, 1: 103–121.
Bołdyrew, Aneta. 2019. Pijaństwo i alkoholizm w piśmiennictwie Królestwa Polskiego w XIX i na początku XX wieku. Aspekty społeczne, pedagogiczne i kulturowe. Łódź: Wydawnictwo Uniwer-sytetu Łódzkiego.
Dąmbska, Izydora. 1962. O metodzie analogii. W: Eadem. Dwa studia z teorii naukowego poznania. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Hołówka, Teresa. 2005. Kultura logiczna w przykładach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jarczykowa, Mariola. 2015. „Powietrzna zaraza” w Wielkim Księstwie Litewskim w ujęciu Walentego Bartoszewskiego i Piotra Kochlewskiego. W: Świat bliski i świat daleki w staropolskich przestrzeniach, red. M. Jarczykowa i B. Mazurkowa, z udz. S. P. Dąbrowskiego, 53–172. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Karpacz, Emilia. 2012. „«Opłakane czasy» – epidemia dżumy w Krakowie w latach 1707–1710. Przyczynek do badań nad upadkiem królewskiego miasta”. Folia Historica Cracoviensia, 239–256.
Karpiński, Andrzej. 2000. W walce z niewidzialnym wrogiem: epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Korolko, Mirosław. 1989. O kunszcie oratorskim staropolskiego kaznodziejstwa. W: Kultura żywego słowa w dawnej Polsce, red. Hanna Dziechcińska, 56–99, Warszawa: PWN.
Korolko, Mirosław. 1990. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kracik, Jan. 1991. Pokonać czarną śmierć. Staropolskie postawy wobec zarazy. Kraków: Wydawnictwo M.
Kuran, Magdalena. 2020. „Barokowy kaznodzieja Antoni Węgrzynowicz o pijaństwie – konteksty kulturowe, socjologiczne i psychologiczne”. Kultura – Media – Teologia, 43: 28–48.
Kuran, Magdalena. 2022. „Przez zarzuconą subtelną bawełnicę...”: cognitio symbolica w kazaniach reformata Antoniego Węgrzynowicza (źródła, zastosowania i konteksty). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Tłum., oprac. i wstęp Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.
Ładoń, Monika. 2019. Choroba jako literatura. Studia maladyczne. Katowice: Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych i Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Maciuszko, Janusz T. 1986. Symbole w religijności polskiej doby baroku i kontrreformacji. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Pawlak, Wiesław. 2006. Praedicator urbanus – Walerian Gutowski OFMConv. W: Wielcy kaznodzieje Krakowa. Studia in honorem prof. Eduardi Staniek, red. Ks. Kazimierz Panuś, 191–206. Kraków: Wydawnictwo UNUM.
Perelman, Chaim. 2004. Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja. Tłum. Mieczysław Chomicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Raubo, Agnieszka. 2012. „Antyczne źródła renesansowej teorii afektów”. Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, 1: 144–166.
Skwara, Marek. 1999. O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
Słownik teologii biblijnej. 1994. Red. Xavier Leon-Dufour. Poznań: Pallottinum, hasło: Choroba – uleczenie, 121–125.
Szubert, Mateusz. 2019. Dyskurs maladyczny perspektywy badawcze. W: Fragmenty dyskursu maladycznego, red. Maciej Ganczar, Ireneusz Gielata, Monika Ładoń, 17–35. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki.
Szumowski, Władysław. 1994. Historia medycyny filozoficznie ujęta. Warszawa: Sanmedia.
Walińska, Marzena. 2020. „The Image of the Wife in the Homiletics of Antoni Węgrzynowicz”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 2: 53–66.
Walińska, Marzena. 2021. „O perswazji w staropolskich poradnikach przeciwdżumowych”. Tematy i Konteksty, 11: 183–203.
Witek, Stanisław. 1985. Choroba. III. Aspekt religijno-moralny. W Encyklopedia katolicka, t. III, red. Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz, 234. Lublin: TN KUL.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 "Res Rhetorica"
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.
