Książę Niccola Machiavellego jako przykład zastosowania toposu zakulisowości

Abstrakt

Aby wyjaśnić fenomen popularności Księcia Niccola Machiavellego, należy wskazać na osobliwy sposób komunikowania się autora tego dzieła z czytelnikiem. Autor przedstawia siebie jako fachowca z dziedziny sztuki politycznej, za swoich czytelników zaś chce mieć jedynie tych, którzy, jak on, znają się na rzeczy. Charakterystyczny zimny i, z pozoru przynajmniej, nieozdobny styl, jakim posługuje się autor Księcia, podkreśla dodatkowo profesjonalny i nieosobisty stosunek pisarza do przedmiotu jego rozważań. W kategoriach teorii retorycznej taki sposób komunikowania się daje się opisać jako poszukiwanie okrężnych dróg do tego, co Kenneth Burke określał mianem konsubstancjacji retorycznej. Mówca stara się przemawiać do widowni w sposób charakterystyczny dla komunikacji zakulisowej, aby w ten sposób dać jej członkom poczucie uczestnictwa we wspólnocie fachowców, do której włączeni są przez podążanie za mistrzem w sztuce, który reprezentowany jest przez przemawiającego do nich autora Księcia. Z tego rodzaju komunikowaniem spotykamy się w dziejach kultury wszędzie tam, gdzie do głosu dochodzi element cyniczności, którego istotą jest właśnie ów zakulisowy sposób komunikacji. Znaleźć go można na przykład we fragmentach Wojny peloponeskiej Tukidydesa czy na kartach dialogów Platona, w których konfrontuje on moralizm Sokratesa z immoralizmem sofistów.