Problematyka stresu w sztuce oratorskiej. Innowacyjne zastosowanie modelu salutogenetycznego Aarona Antonovsky’ego we współczesnej dydaktyce retoryki
DOI:
https://doi.org/10.29107/rr2025.3.11Słowa kluczowe:
dydaktyka retoryki, wystąpienia publiczne, stres, teoria salutogenezy Aarona Antonovsky’ego, poczucie koherencjiAbstrakt
W tym interdyscyplinarnym artykule autorka podejmuje zagadnienie stresu mówców spowodowanego wystąpieniem publicznym, proponuje spojrzenie na prozdrowotną wartość kształcenia retorycznego w świetle teorii salutogenezy Aarona Antonovsky’ego oraz doradza stosowanie modelu salutogenetycznego w metodyce pracy nauczyciela retoryki. Autorka twierdzi, że odpowiednio zaprojektowane kształcenie oratorskie wpływa na rozwój silnego poczucia koherencji u osób uczących się sztuki wymowy. Trzy składniki tego konstruktu, czyli poczucie zrozumiałości, poczucie zaradności i poczucie sensowności, działając razem, pomagają człowiekowi zachować zdrowie w konfrontacji ze stresorami – i wszystkie mogą być rozwijane poprzez naukę retoryki. W oparciu o koncepcję Antonovsky’ego zostały tutaj sformułowane trzy cele psychologiczne w dydaktyce retoryki – świadome dążenie do nich adeptów/adeptek tej sztuki powinno zwiększać ich zasoby odpornościowe.
Pobrania
Bibliografia
Antonovsky, Aaron. 2005. Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować, tłum. Helena Grzegołowska-Klarkowska. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Arystoteles. 2014. „Retoryka”. W Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, przekład, wstęp i komentarz Henryk Podbielski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
Cyceron, Marek Tulliusz. 2008. Brutus, czyli o sławnych mówcach, przekład, wstęp i przypisy Magdalena Nowak. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Cyceron, Marek Tulliusz. 2010. O mówcy, przekład, wstęp i komentarz Bartosz Awianowicz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Drążkowski, Dariusz. 2021. Metody redukcji lęku przed wystąpieniami publicznymi. Poznań: Wydawnictwo Rys. https://doi.org/10.48226/978-83-66666-57-3.
Danek, Zbigniew. 2020. „Lider o słabym głosie, czyli wizerunek własny Izokratesa”. Meander 75: 4-25. https://doi.org/10.24425/meander.2020.135120.
Douglass, Rodney B. 2008. „Arystotelesowska koncepcja komunikacji retorycznej”, przeł. Wiesław Krajka. W Retoryka, red. Marek Skwara, 86-96. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Hume, Helena, oprac. 2003. „Rozwój emocjonalny”, tłum. Paweł Izdebski. W Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych, t. 3, red. Barbara Harwas-Napierała i Janusz Trempała, 45-70. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Józefowski, Eugeniusz. 2005. „Praktyka sztuki jako terapia – kilka uwag edukatora sztuki”. W Metody i formy terapii sztuką, red. Lidia Kataryńczuk-Mania, 25-29. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Kaczmarska, Anna i Patrycja Curyło-Sikora. 2016. „Problematyka stresu – przegląd koncepcji”. Hygeia Public Health, 51 (4): 317-321.
Kruk, Wacław, Joanna Burzyńska, Paweł Januszewicz i Monika Binkowska-Bury. 2017. „Poczucie koherencji a zachowania zdrowotne młodzieży akademickiej. Długookresowe badanie prospektywne”. Medycyna Rodzinna 3: 179-187. https://doi.org/10.25121/MR.2017.20.3.179.https://www.czytelniamedyczna.pl/6102,poczucie-koherencji-a-zachowania-zdrowotne-modziezy-akademickiej-dugookresowe-ba.html (dostęp: 9.02.2025).
Kwintylian, Marek Fabiusz. 2002. Kształcenie mówcy. Księgi I, II, X, przekład i oprac. Mieczysław Brożek. Warszawa: De Agostini Polska i Ediciones Altaya Polska.
Lazarus, Richard S. 1993. „From psychological stress to the emotions: a history of changing outlooks”. Annual Review of Psychology 44: 1-21.
Lazarus, Richard S. 1986. „Paradygmat stresu i radzenia sobie”. Nowiny Psychologiczne 3-4: 2-39.
Marková, Ivana. 2006. “»On the inner alter« in dialogue”. International Journal for Dialogical Science, 1(1): 125-147. https://ijds.lemoyne.edu/journal/1_1/ijds.1.1.125.markova.pdf (dostęp: 9.02.2025).
Oleś, Piotr i Elwira Brygoła. 2011. „Świadomość dialogowa – implikacje dla zdrowia”. W Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza, red. Małgorzata Górnik-Durose i Joanna Mateusiak,109-121. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pietryga-Szkarłat, Barbara i Dominika Sznajder. 2018. „Poczucie koherencji a zachowania zdrowotne studentów”. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych PAN 71: 49-60. https://journals.pan.pl/publication/129317/edition/112861/rocznik-komisji-nauk-pedagogicznych-2018-no-lxxi-poczucie-koherencji-a-zachowania-zdrowotne-studentow-pietryga-szkarlat-barbara-sznajder-dominika?language=pl (dostęp: 31.07.2025).
Rzymowska, Luiza. 2013. U źródeł pojmowania retoryki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Selye, Hans. 1979. Stres okiełznany, przeł. Tomasz Zalewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Selye, Hans. 1960. Stres życia, przeł. Jan W. Guzek i Roman Rembiesa. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Sęk, Helena. 2005. „Wstęp do wydania polskiego”. W Aaron Antonovsky, Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować, tłum. Helena Grzegołowska-Klarkowska, 7-9. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Słowik, Piotr. 2024. „Zyski i straty w kontekście różnych zasobów psychologicznych u osób w sytu¬acji trudnej”. W Zdrowie psychiczne i zasoby osobiste a odporność, red. Ewa Wilczek-Rużyczka, cz. 1, Potencjał odporności psychospołecznych z perspektywy zasobów człowieka, 81-105. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
Stochmiałek, Jerzy. 2008. „Występowanie stresu w sytuacjach kryzysów życiowych”. Studia Paedagogica 1(50): 132-142.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Res Rhetorica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.
