Language as a front of conflict: Russian discourse on the Ukrainian language in the context of the Russian-Ukrainian war
DOI:
https://doi.org/10.29107/rr2025.2.7Słowa kluczowe:
neoimperializm, delegitymizacja, wojna rosyjsko-ukraińska, ukraińska tożsamość narodowa, propaganda rosyjskaAbstrakt
Artykuł analizuje, w jaki sposób język ukraiński staje się strategicznym polem bitwy w rosyjskim dyskursie propagandowym, działając jako front w konflikcie rosyjsko-ukraińskim. Wykorzystując podejście dyskursywno-historyczne, przeprowadzono analizę wypowiedzi medialnych rosyjskich polityków i propagandystów, aby pokazać, w jaki sposób współczesne ataki na język ukraiński są kontynuacją historycznych praktyk represji językowych. Badanie pokazuje, że retoryka delegitymizacji języka ukraińskiego opiera się na powtarzających się toposach, takich jak sztuczność, prymitywność i wrogość, oraz na ugruntowanych modelach mentalnych, które legitymizują neoimperialną politykę Rosji. Wyniki analizy potwierdzają, że język ukraiński nie jest traktowany jako neutralne narzędzie komunikacji, ale jako wrogi element w narracji o jednolitości „rosyjskiego świata”. Rosyjska deprecjacja i delegitymizacja ukraińskiego ma na celu zaprzeczenie istnieniu odrębnej ukraińskiej tożsamości narodowej i jest elementem strategii podporządkowania Ukrainy.
Pobrania
Bibliografia
Anderson, Benedict. 1997. Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozpowszechnianiu się nacjonalizmu. Kraków: Znak.
“Avtory shkol'noy metodichki iz RVIO ukrainskiy yazyk nazyvayut «iskusstvennym», a Ukrainu – sozdaniyem.” 2025. Novaya gazeta. https://novayagazeta.ru/articles/2025/02/20/avtory-shkolnoi-metodichki-iz-rvio-ukrainskii-iazyk-nazyvaiut-iskusstvennym-a-ukrainu-sozdaniem-sssr-news.
Babiński, Marian. 2001. „Wokół toposu. Stanowisko Arystotelesa w niektórych kwestiach logicznych.” Roczniki Humanistyczne 3: 15–28.
Beltran, Luis Ramiro. 1978. “Communication and cultural domination: USA - Latin American case.” Media Asia 5(4): 183–192.
Besançon, Alain. 2004. Przedmowa do wydania francuskiego. In: Dwie Ukrainy by Mykola Riabczuk. Wrocław: Kolegium Europy Wschodniej.
Bol’shaya press-konferentsiya Vladimira Putina. 2017. Prezident Rossii. http://www.kremlin.ru/events/president/news/56378.
Bourdieu, Pierre. 1991. Language and Symbolic Power. Oxford: Oxford University Press.
Brubaker, Rogers. 1998. Nacjonalizm inaczej. Struktura narodowa i kwestie narodowe w nowej Europie, trans. Jan Łuczyński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Drużnikow, Jurij. 1998. Rosyjskie mity. Od Puszkina do Pawlika Morozowa, trans. Franciszek Ociepka, and Maria Putrament. Warszawa: Volumen.
Dugin, Alexandr. 2015. Ukraina: moya voyna. Geopoliticheskiy. Moskva: Tsentrpoligraf.
EUvsDisinfo Database, https://euvsdisinfo.eu/disinformation-cases/
Fairclough, Norman, and Wodak, Ruth. 1997. “Critical Discourse Analysis.” In: Discourse as Social Interaction, ed. Teun van Dijk. 258–284. London: Sage.
Fairclough, Norman. 1993. “Critical discourse analysis and the marketization of public discourse: The universities.” Discourse & Society 4:138–168.
Fairclough, Norman. 1995. Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London: Longman.
Fanon, Frantz. 1985. Wyklęty lud ziemi, trans. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Flier, Michael S., and Graziosi, Andrea. 2017. Introduction. In: The Battle for Ukrainian: A Comparative Perspective, ed. Michael S. Flier, and Andrea Graziosi. Cambridge MA: Harvard University Press.
Foucault, Michel. 1977. Archeologia wiedzy, trans. Andrzej Siemek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Gellner, Ernest. 1991. Narody i nacjonalizm. Warszawa.
Getka, Joanna, and Darczewska, Joanna. 2022. Ruś porwana? Rosyjska wojna o tożsamość Ukrainy. Warszawa.
Głowiński, Michał, Kostkiewiczowa, Teresa, Okopień-Sławińska, Aleksandra, and Sławiński, Janusz (eds.). 1988. Słownik terminów literackich. 2nd edn. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Gozman, Leonid. 2017. “Putin sdelal dva neozhidannykh shaga – Gozman.” Obozrevatel. https://www.obozrevatel.com/crime/leonid-gozman-vyu.htm.
Gulevich, Vladislav. 2021. “Ukrainskiy yazyk i Russkiy mir.” Mezhdunarodnaya zhizn’. https://interaffairs.ru/news/show/28664
Hobsbawm, Eric. 2010. Narody i nacjonalizm po 1780 roku. Program, mit, rzeczywistość, trans. Jakub Maciejczyk, and Marcin Starnawski. Warszawa: Difin.
Howarth, David. 2005. Dyskurs, trans. Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Jajecznik, Konrad. 2008. „Narody w Europie – między bytem a ideą.” Społeczeństwo i Polityka 3 (16): 23–40.
Johnson-Laird, Philip N. 1980. “Mental Models in Cognitive Science.” Cognitive Science 4: 71–115.
Johnson-Laird, Philip N. 2006. “Mental Models, Sentential Reasoning, and Illusory Inferences.” In: Mental Models and the Mind, ed. Carsten Held, Markus Knauff, and Gottfried M-GV Vosgerau, 27–52. New York: Elsevier.
Kamusella, Tomasz. 2001. “Language As an Instrument of Nationalism in Central Europe.” Nations and Nationalism 7 (2): 235–251.
Keenan, Edward. 1994. “On Certain Mythical Beliefs and Russian Behaviours.” In: The legacy of History in Russia and the New States of Eurasia, ed. Frederick Starr, vol. 1, 19–40. Armonk, New York: M. E. Sharpe.
Kondakova, Maria. 2022. “Topos of Threat and Topos of Saviour as Basic Argumentation Strategies in Modern Diplomatic Discourse.” Journal of Psycholinguistics. https://doi.org/10.30982/2077-5911-2022-53-3-161-171.
Malayev, Stas. 2022. “Vasserman zayavil, chto ukrainskiy narod «sochinili» natsionalisty.” Gazeta.ru. https://www.gazeta.ru/social/news/2022/01/25/17192923.shtml?updated
Maxwell, Olga. 2023. “In Russia’s War against Ukraine, One of the Battlegrounds is Language Itself.” The Conversation. https://theconversation.com/in-russias-war-against-ukraine-one-of-the-battlegrounds-is-language-itself-201170.
Mikhalkov vystupil protiv prepodavaniya v shkolakh Donbassa na ukrainskom yazyke. 2022. TASS. https://tass.ru/obschestvo/15561313.
Miller, Alexei. 2000. Ukrainskiy vopros v politike vlastey i russkom obshchestvennom mnenii (vtoraya polovina XIX veka). Sankt-Peterburg: Aleteyya.
Mirocha, Piotr. 2022. „Topika i argumentacja w inferencyjnych modelach komunikacji i dyskursu”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria R. 31(123): 25–40.
Phillipson, Robert. 1992. Linguistic Imperialism. Oxford: Oxford University Press.
Phillipson, Robert. 2003. English-only Europe? Challenging Language Policy. London: Routledge.
Putin, Vladimir. 2008. Vystupleniye Vladimira Putina na sammite NATO (Bucharest, 4 April 2008). UNIAN. https://www.unian.net/politics/110868-vyistuplenie-vladimira-putina-na-sammite-nato-buharest-4-aprelya-2008-goda.html
Putin, Vladimir. 2012. “Rossiya: natsional’nyy vopros.” Nezavisimaya Gazeta. http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html.
Putin, Vladimir. 2021. “Ob istoricheskom edinstve russkikh i ukraintsev.” http://kremlin.ru/events/president/news/66181
Putin, Vladimir. 2022. “Putin nazval Lenina arkhitektorom Ukrainy.” Interfax.ru, https://www.interfax.ru/russia/823520
Radevych-Vynnytskyi, Yaroslav. 2011. Linhvotsyd yak forma henotsydu. Kyiv.
Radzik, Ryszard. 2016. „Rosyjska wizja narodu ogólnoruskiego.” Studia Białorutenistyczne 10: 55–76.
Reisigl, Martin, and Ruth Wodak. 2001. Discourse and Discrimination. Rhetoric of Racism and Antisemitism. London–New York: Routledge.
Riabczuk, Mykola. 2013. “Colonialism in Another Way: On the Applicability of Postcolonial Methodology for the Study of Postcommunist Europe.” Porównania 13: 47–59.
Rudnyckyj, Jaroslav B. 2007. “The Ems Ukase of 1876 and the Problem of Linguicide.” Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity. 4 (2): 153–155.
Said, Edward. 1993. Culture and Imperialism. New York: Vintage Books.
Samsonov, Alexander. 2022. “Ukrainskiy yazyk – narechiye russkogo yazyka.” Voyennoye obozreniye. https://topwar.ru/193115-ukrainskij-jazyk-narechie-russkogo-jazyka.html
Schiller, Herbert. 1969. Mass Communications and American Empire. New York: Kelley Publishers.
Selezniov, Volodymyr. 2016. Movni viiny. Mif pro “zipsovanist” ukrainskoi movy. Kharkiv: Vivat.
“Sel’skiy i neprigodnyy! Propagandist Putina publichno oskorbil ukrainskiy yazyk na rosTV.” 2019. Obozrevatel. https://news.obozrevatel.com/abroad/na-rostv-publichno-oskorbili-ukrainskij-yazyik.htm.
Shul’gin, Vasiliy. 2015. Rossiya, Ukraina, Evropa. Izbrannyye raboty. Moskva: Posev.
Subtelnyi, Orest. 1991. Ukraina: istoriia, trans. Yu Shevchuk. Kyiv: Lybid.
Sushko, Roman, Levytskyi, Myroslav. 2012. Khronika nyshchennia ukrainskoi movy: vid doby Romanovykh do sohodennia. Kyiv.
Svarychevska, Anzhela. P. 2023. „Linhvotsid, abo zh linhvistychnyi henotsyd ukraїns’koї movy.” Nova fіlologіya (91): 100–105. https://doi.org/10.26661/2414-1135-2023-91-13.
Tairova-Yakovleva, Tatiana. 2013. “«Valuyevskiy tsirkulyar» i zapret ispol’zovaniya ukrainskogo yazyka”. Vestnik Sankt- Peterburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta 2(4): 55–60.
Tortosa, Jose Maria. 1986. Polityka językowa a języki mniejszości – od wieży Babel do Daru Języków, trans. Agnieszka Rurarz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Tsirkulyar ministra vnutrennikh del P. A. Valuyeva Kiyevskomu, Moskovskomu i Peterburgskomu tsenzurnym komitetam ot 18 iyulya 1863 g. In Alexei Miller. 2000. «Ukrainskiy vopros» v politike vlastey i russkom obshchestvennom mnenii (vtoraya polovina XIX v.), 277–278. Sankt-Peterburg.
Tymoshyk, Mykola. 2007. Istoriia vydavnychoi spravy. Kyiv: Nasha kultura i nauka.
van Dijk, Teun A. 1993. “Principles of Critical Discourse Analysis.” Discourse & Society 4(2): 249–283.
van Dijk, Teun A. 2001. Badania nad dyskursem. In: Dyskurs jako struktura i proces, tłum. G. Grochowski, ed. Teun A. Van Dijk, 9–44. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
van Dijk, Teun A. 2008. Discourse and Power. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Vasserman, Anatoliy. 2009. „Ukrainskiy yazyk nesamostoyatelen. Aktual’nyye kommentarii”. https://actualcomment.ru/ukrainskiy_yazyk_nesamostoyatelen.html
Vasserman, Anatoliy. 2020. “Anatoliy Vasserman. Kak sozdavali ukrainskiy yazyk 2015 g.” https://www.youtube.com/watch?v=5UOuPqP3Igs
“Vidmovylasia hovoryty movoiu okupantiv: rosiianyn napav na ukrainku u Shveitsarii – siuzhet.” 2023. 5 Channel. https://www.5.ua/svit/vidmovylasia-hovoryty-movoiu-okupantiv-rosiianyn-napav-na-ukrainku-u-shveitsarii-siuzhet-314751.html.
VoxUkraina. 2022. “FEIK: Pershyi prezydent Ukrainy Leonid Kravchuk proponuvav zareiestruvaty ukrainsku movu v OON yak ofitsiinu.” Vox Ukraine. https://voxukraine.org/fejk-pershyj-prezydent-ukrayiny-leonid-kravchuk-proponuvav-zareyestruvaty-ukrayinsku-movu-v-oon-yak-ofitsijnu
Walton, Douglas. 1999. “The Appeal to Ignorance, or Argumentum Ad Ignorantiam.” Argumentation 13: 367–377.
Wengeler, Martin. 2003. Topos und Diskurs. Begründung einer argumentationsanalytischen Methode und ihre Anwendung auf den Migrationsdiskurs (1960–1985). Tübingen.
White, Livingston A. 2001. “Reconsidering Cultural Imperialism Theory.” Transnational Broadcasting Studies 6: 1–17.
Wodak, Ruth, de Cillia, Rudolf, Reisigl, Martin, Liebhart, Karin, Hofstätter, Klaus, and Kargl, Maria. 1998. Zur diskursiven Konstruktion nationaler Identität. Frankfurt: Suhrkamp.
Wodak, Ruth. 2001. The Discourse-Historical Approach. In: Methods of Critical Discourse Analysis, ed. Ruth Wodak, and Michael Meyer, 63–94. London: Sage.
Wodak, Ruth. 2002. Discourse and Politics: The Rhetoric of Exclusion. In: The Haider Phenomenon in Austria, ed. Ruth Wodak, and Anton Pelinka, 33–60. London: Transaction Publishers.
Wodak, Ruth. 2008. Dyskurs populistyczny: retoryka wykluczenia a gatunki języka pisanego. In: Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, ed. Anna Duszak, and Norman Fairclough, 185–213. Kraków: Universitas.
“Zhirinovskiy schitayet, chto ukrainskiy yazyk pridumali v Vene na baze pol'skogo.” 2014. Korrespondent.net. https://korrespondent.net/ukraine/politics/3303115-zhyrynovskyi-schytaet-chto-ukraynskyi-yazyk-prydumaly-v-vene-na-baze-polskoho.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Res Rhetorica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.
