Podręcznikowe przykłady entymematów a siła perswazyjna. Koncepcja S. Rubinelli jako podstawa nowego sposobu nauczania o sylogizmie retorycznym

Autor

  • Magdalena Ryszka-Kurczab

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2025.1.1

Słowa kluczowe:

polskie podręczniki retoryki, entymemat, sylogizm retoryczny, nauczanie argumentacji retorycznej, toposy Arystotelesa

Abstrakt

W artykule przeanalizowano współczesne polskie podręczniki retoryki, które przedstawiają entymemat (sylogizm retoryczny) jako właściwy retoryce sposób argumentowania. Entymemat jest w tych publikacjach właściwie bez wyjątku rozumiany jako sylogizm asertoryczny z ukrytą przesłanką, przy czym autorzy często powołują się na Arystotelesa, równocześnie jednak nie zamieszczają przykładów podawanych przez samego Stagirytę. Przykłady te bowiem w oczywisty sposób nie pasują do przyjmowanej definicji. Z tego samego powodu w podręcznikach wykład na temat entymematu jest prawie zawsze rozdzielany od nauczania o toposach (topoi). Zamieszczane w podręcznikach przykładowe entymematy – pomimo dedukcyjnego schematu wnioskowania – są często odbierane jako albo mówiące o rzeczach oczywistych („Sokrates jest śmiertelny, ponieważ jest człowiekiem”), albo manipulacyjne, ponieważ przemilczana przesłanka okazuje się fałszywa. W artykule zostaną przedstawione współczesne ustalenia – zwłaszcza autorstwa Sary Rubinelli (Ars Topica. The Classical Technique of Construcing Arguments from Aristotle to Cicero, 2009) – odnośnie do znaczenia toposów dla formułowania entymematów, co może pomóc w przezwyciężeniu wąskiego rozumienia entymematu jako sylogizmu asertorycznego oraz w ponownym zintegrowaniu sposobu nauczania o sylogizmie retorycznym z wiedzą o toposach (topoi).

Pobrania

Statystyki pobrań niedostępne.

Bibliografia

Arystoteles. Analityki pierwsze. W Arystoteles. Analityki pierwsze i wtóre, przekł., wstęp i kom. K. Leśniak. Biblioteka Klasyków Filozofii, s. 3-181. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.

Arystoteles. Topiki. W Arystoteles. Topiki – O dowodach sofistycznych, przeł., wstęp, kom. K. Leśniak. Biblioteka Klasyków Filozofii, s. 3-235. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.

Arystoteles. Retoryka. W Arystoteles, Retoryka – Poetyka, przekł., wstęp i kom. H. Podbielski, Biblioteka Klasyków Filozofii, s. 61-296. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.

Bogdanowska, Monika. 2009. Topika. W Retoryka, red. Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca i Piotr Wilczek, s. 35-56. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Breitholz Ellen. 2020. Enthymemes and Topoi in Dialogue: The Use of Common Sense. Leiden: Brill.

Brunschwig Jacques. 1967. W Aristotle. Les Topiques I–IV, ed. transl. Jaques Brunschwig, Paris: Les Belle Lettres.

Budzyńska-Daca, Agnieszka. 2009. Sztuka argumentacji. W Retoryka, red. Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca i Piotr Wilczek, s. 57-76. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

De Pater, Walter A. 1965. Les topiques d’Aristote et la dialectique platonicienne, Fribourg: St-Paul.

Fredal, James. 2020. The Enthymeme: Syllogism, Reasoning, and Narrative in Ancient Greek Rhetoric, Pennsylvania: The Pennsylvania State Iniversity Press.

Gondek, Paweł, i Joanna Kiereś-Łach. 2024. „O potrzebie nauczania argumentacji retorycznej na poziomie edukacji szkolnej”, Edukacja. Numer specjalny, s. 58-94.

Govier, Teresa. 1987. Problems in Argument Analysis and Evaluation. Dodrecht: Foris Publication.

Kisielewicz, Andrzej. 2017. Logika i argumentacja. Praktyczny kurs krytycznego myślenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Korolko, Mirosław. 1990. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Koszowy, Marcin, i Katarzyna Budzyńska. 2015. Strategie retoryczne, techniki komunikacyjno-poznawcze, błędy i sofizmaty. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Leśniak, Kazimierz. 1973. Komentarz do Analityk pierwszych, W Arystoteles, Analityki pierwsze i drugie, przekł., wstęp i kom. K. Leśniak. Biblioteka Klasyków Filozofii. Wstęp, s. XI-LXIV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Rubinelli, Sara. 2009. Ars Topica. The Classical Technique of Constructing Arguments from Aristotle to Cicero. Springer: Dodrecht.

Ryan, Eugene E. 1984. Aristotle’s Theory of Rhetorical Argumentation. Montreal: Bellarmin.

Ryszka-Kurczab, Magdalena. 2024. „Nauczanie retorycznej argumentacji jako element kształcenia podmiotowego –trudności i szanse”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia 15, s. 285-297.

Ryszka-Kurczab, Magdalena. 2020. Argumentacja retoryczna – koncepcje klasyczne współczesne ujęcia podręcznikowe. W Dziedzictwo antyczne i biblijne dziś, red. Magdalena Puda Blokesz i Magdalena Ryszka-Kurczab, tom 8 Dialogu z Tradycją, 165-177. Kraków: Collegium Columbinum.

Ryszka-Kurczab, Magdalena. 2017. Sylogizm retoryczny Arystotelesa – na pograniczu retoryki i teorii argumentacji W: Retoryka klasyczna i retoryka współczesna: pola i perspektywy badań, red. Cyprian Mielczarski, s. 215-229. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa: Uniwersytet Warszawski. Instytut Filologii Klasycznej.

Ryszka-Kurczab, Magdalena. 2010. Topika. W Ćwiczenia z retoryki, red. Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca i Maria Załęska, s. 98-115. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.

Skrzypczak, Józef. 1997. „Od podręcznika konwencjonalnego do elektronicznego (podręcznik w świecie mediów)”, Neodidagmata 23: 43-49.

Slomkowski, Paul. 1997. Aristotle’s Topics. Leiden–New York–Köln: Brill.

Szymanek, Krzysztof, Krzysztof Wieczorek i Andrzej Wójcik. 2005. Sztuka argumentacji. Ćwiczenia w badaniu argumentów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Wieczorek, Krzysztof. 2016. „Brakujące elementy argumentów”, Zagadnienia Naukoznawstwa 3: 417-428.

Witkowska-Maksimczuk, Beata. 2014. Elementy retoryki i erystyki w przykładach. Warszawa: Wyższa Szkoła Administracyjno-Społeczna.

Załazińska, Aneta, i Michał Rusinek. 2010. Retoryka codzienna. Poradnik nie tylko językowy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

Ziomek, Jerzy. 1990. Retoryka opisowa. Wrocław-Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Pobrania

Opublikowane

30-03-2025

Jak cytować

Ryszka-Kurczab, Magdalena. 2025. “Podręcznikowe przykłady entymematów a siła Perswazyjna. Koncepcja S. Rubinelli Jako Podstawa Nowego Sposobu Nauczania O Sylogizmie Retorycznym”. Res Rhetorica 12 (1): 6-20. https://doi.org/10.29107/rr2025.1.1.