Podręcznikowe przykłady entymematów a siła perswazyjna. Koncepcja S. Rubinelli jako podstawa nowego sposobu nauczania o sylogizmie retorycznym

Abstrakt

W artykule przeanalizowano współczesne polskie podręczniki retoryki, które przedstawiają entymemat (sylogizm retoryczny) jako właściwy retoryce sposób argumentowania. Entymemat jest w tych publikacjach właściwie bez wyjątku rozumiany jako sylogizm asertoryczny z ukrytą przesłanką, przy czym autorzy często powołują się na Arystotelesa, równocześnie jednak nie zamieszczają przykładów podawanych przez samego Stagirytę. Przykłady te bowiem w oczywisty sposób nie pasują do przyjmowanej definicji. Z tego samego powodu w podręcznikach wykład na temat entymematu jest prawie zawsze rozdzielany od nauczania o toposach (topoi). Zamieszczane w podręcznikach przykładowe entymematy – pomimo dedukcyjnego schematu wnioskowania – są często odbierane jako albo mówiące o rzeczach oczywistych („Sokrates jest śmiertelny, ponieważ jest człowiekiem”), albo manipulacyjne, ponieważ przemilczana przesłanka okazuje się fałszywa. W artykule zostaną przedstawione współczesne ustalenia – zwłaszcza autorstwa Sary Rubinelli (Ars Topica. The Classical Technique of Construcing Arguments from Aristotle to Cicero, 2009) – odnośnie do znaczenia toposów dla formułowania entymematów, co może pomóc w przezwyciężeniu wąskiego rozumienia entymematu jako sylogizmu asertorycznego oraz w ponownym zintegrowaniu sposobu nauczania o sylogizmie retorycznym z wiedzą o toposach (topoi).