Nauczanie retoryki w szkole ponadpodstawowej – zaspokajanie potrzeb i przekraczanie oczekiwań

Autor

  • Iwona Małgorzata Pałucka-Czerniak Uniwersytet Zielonogórski

DOI:

https://doi.org/10.29107//rr2024.4.8

Słowa kluczowe:

retoryka, erystyka, edukacja, szkoła ponadpodstawowa, podręcznik

Abstrakt

W artykule przedstawiono analizę wybranych podręczników do języka polskiego dla szkół ponadpodstawowych, koncentrując się na tematach związanych z retoryką i erystyką. W 2019 roku bowiem elementy retoryki zostały oficjalnie wprowadzone do podstawy programowej tego przedmiotu. W 2024 roku pierwsi absolwenci szkół średnich, nauczani zgodnie z nową podstawą programową i korzystający ze zmodyfikowanych podręczników, rozpoczęli studia na uczelniach. Wyżej wymienioną analizę zestawiono z badaniem ankietowym przeprowadzonym wśród tej grupy studentów. Wyniki wskazują, że na ogólnym poziomie identyfikacja zjawisk retorycznych i erystycznych wzrosła. Respondenci wykazali większą znajomość treści związanych z etyką wypowiedzi, grzecznością językową i manipulacją, jednocześnie treści związane z perswazją, argumentacją były gorzej rozpoznawane. Płynie z tego wniosek, że na poziomie nauczania akademickiego wskazane byłoby, aby uzupełnić merytoryczne luki lub uogólnienia z wcześniejszych etapów edukacji, a także wzbogacić programy zajęć o praktyczny trening rozwijania umiejętności retorycznych.

Pobrania

Statystyki pobrań niedostępne.

Biogram autora

  • Iwona Małgorzata Pałucka-Czerniak - Uniwersytet Zielonogórski

    Od 1998 roku pracuję w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. W 2006 r. nadano mi tytuł doktora nauk na podstawie rozprawy doktorskiej Stosunek nadawcy do treści w strukturze zachowania językowego. Studium identyfikacji i dystansu komunikatywnego w przedmowach do współczesnych polskich książek naukowych. Badania te, wzbogacone i zmodyfikowane, opublikowałam w pracy Zmagania z dystansem. O języku przedmów do polskich publikacji naukowych. Praca stanowi studium pragmalingwistyczne gatunku przedmowy na materiale przedmów do współczesnych polskich książek naukowych. Punktem odniesienia stały się współczesne polskie koncepcje z dziedziny stylistyki i retoryki, teorii tekstu, genologii lingwistycznej oraz statystyki językoznawczej, w nawiązaniu do uznanych w Polsce teorii autorów zagranicznych.

    W 2017 r. opublikowalam rozprawę habilitacyjną pod tytułem Stabilność i wariantywność języka protokołów w Księdze cechu piwowarów krakowskich z lat 1729-1780 w ujęciu genologicznym i pragmalingwistycznym. Podstawowy cel rozprawy habilitacyjnej został zdefiniowany jako sposób rozumienia definicyjnej cechy języka, tj. jego funkcji społecznej. Wyniki badania dopełniają obraz XVIII-wiecznej polszczyzny, zwłaszcza w jego aspekcie leksykalnym i gatunkowym.

    Ze względu na profil naukowy jednostki w kręgu moich zainteresowań pozostają przede wszystkim zagadnienia pragmalingwistyczne, retoryczne i historycznojęzykowe.

    Orcid: 0000-0002-6037-7729

Bibliografia

Domagalska-Trzebuchowska, Anna. 2019. „Wypowiedzi ustne uczniów szkoły podstawowej na lekcjach języka polskiego – analiza wybranych umiejętności retorycznych w kontekście badań i praktyki edukacyjnej”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis 285: 265-276.

Gaj, Beata. 1998. „Kultura języka z retoryką, czyli o nowej koncepcji programowej”. Nauczyciel i Szkoła 2 (5): 90-96.

Kosyra-Cieślak, Teresa. 2022. „Renesans retoryki – retoryka renesansu. O kształceniu umiejętności z zakresu retoryki w liceum i technikum”. W Retoryka – zapomniany fragment szkoły. Szkice metodyczne, red. Maria Gudro-Homicka, 128-143. Warszawa: Difin.

Lichański, Jakub Z. 2003. „O niezbędności retoryki. Nauczanie retoryki w szkole. Analiza podręczników”. W Uwieść słowem, czyli retoryka stosowana, red. Jakub Z. Lichański, 81-93, Warszawa: „DiG”.

Rypel, Agnieszka. 2008. „Retoryka w tradycji i współczesności edukacyjnej”. W Tradycja a nowoczesność, red. Ewa Woźniak, 653-662. Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.

Rypel, Agnieszka. 2009. „Retoryka a paradygmaty kulturowe, mity i programy w komunikacji społecznej (na przykładzie dyskursu edukacyjnego”. Forum Artis Rhetoricae 3/4: 113-143.

Rypel, Agnieszka. 2009. „Współczesny podręcznik nauczania języka polskiego – ewolucja gatunku”. Białostockie Archiwum Językowe 9: 269-280.

Rypel, Agnieszka. 2010. „Typy retorycznych strategii komunikacyjnych w wybranych podręcznikach języka polskiego”. W Aspekty komunikacji w kształceniu polonistycznym, red. Jacek Krawczyk i Renata Makarewicz, 87-98. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Rypel, Agnieszka. 2011. „Dydaktyka retoryki – retoryka w dydaktyce. O możliwościach wykorzystania retoryki w doskonaleniu procesu edukacji”. W Dydaktyka retoryki, red. Barbara Sobczak i Halina Zgółkowa, 54-60. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Rypel, Agnieszka. 2012. Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918-2010. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Święcicka, Małgorzata, Peplińska, Monika. 2007. „Świadomość retoryczna studentów w kontekście nauczania retoryki”. W Perspektywy polskiej retoryki, red. Barbara Sobczak i Halina Zgółkowa, 49-59, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Wowak, Jarosław. 2022. „Retoryka i potrzeba jej kształcenia dzisiaj – retoryka to przywilej, którego musimy uczyć”. W Retoryka – zapomniany fragment szkoły. Szkice metodyczne, red. Maria Gudro-Homicka, 157-162. Warszawa: Difin.

Załęska, Maria. 2003. „Ponad poprawność: retoryka a kształcenie umiejętności twórczych)”. W Uwieść słowem, czyli retoryka stosowana, red. Jakub Z. Lichański, 27-40. Warszawa: „DiG”.

Ziomek, Jerzy. 2000. Retoryka opisowa. Warszawa: Ossolineum.

Pobrania

Opublikowane

31-12-2024

Numer

Tom 11 Nr 4 (2024): Retoryka edukacji i innowacji (część 1)/Rhetoric of Education and Innovation (part I)

Dział

Temat numeru

Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Res Rhetorica

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj:   https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/

Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.

Jak cytować

Pałucka-Czerniak, Iwona Małgorzata. 2024. “Nauczanie Retoryki W Szkole Ponadpodstawowej – Zaspokajanie Potrzeb I Przekraczanie Oczekiwań”. Res Rhetorica 11 (4): 137-54. https://doi.org/10.29107//rr2024.4.8.