Religia kontra medycyna w dialogu Jana z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje (1582)
DOI:
https://doi.org/10.29107/rr2023.1.3Słowa kluczowe:
dialog, mór, piśmiennictwo czeskie XVI wieku, argumentacja, perswazjaAbstrakt
Celem artykułu jest prześledzenie argumentacji formułowanej w dialogu Jana z Bakova Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje (1582). W pierwszej części rozważań scharakteryzowano czołowe dzieła literatury staroczeskiej realizujące formę gatunkową dialogu. Następnie poruszono problematykę epidemii morowych w literaturze staroczeskiej. Na tym tle opisano rozmowę poduczonego chłopa z doktorem medycyny, która koncentruje się wokół problematyki zakaźności moru. Pierwszy z rozmówców twierdzi, że choroba nie jest zaraźliwa, a jej źródłem są grzechy, za które Bóg karze ludzi. W swoich wywodach opiera się na Piśmie Świętym. Drugi prezentuje odmienne stanowisko i stara się przekonać swego interlokutora, że mór może być przenoszony przez ludzi. Jego zdaniem przyczyna choroby tkwi w zainfekowanym powietrzu. Utwór to typowy dla piśmiennictwa staroczeskiego spór z układem ról, o charakterze dydaktycznym. Jeden z bohaterów wprowadza twierdzenia, drugi obala je i rozwija poglądy właściwe, tj. zgodne z intencją twórcy. W tym wypadku chłop stanowi maskę autora, jego wypowiedzi są dłuższe i autorytatywne. Z kolei lekarz to partner pouczany, który w finale odkrywa swój błąd i przyznaje rację oponentowi.
Pobrania
Bibliografia
Abramowska, Janina. 1990. „Dialog” W Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze – renesans – barok). T. Michałowska (red.). 129-133. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bočková, Hanna. 2009. Knihy nábožné a prosté. K nábožensky vzdělávací slovesné tvorbě doby barokní. Brno: Matice moravská.
Budzyńska-Daca, Agnieszka, Kwosek, Jacek. 2009. Erystyka czyli o sztuce prowadzenia sporów. Komentarze do Schopenhauera. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Delumeau, Jean. 1986. Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Dziechcińska, Hanna. 2010. Sztuka przekonywania w kulturze polskiej trzech stuleci: XVI-XVII-XVIII. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Górska, Liliana. 2010. „Dżuma – epidemia duszy i ciała? Sposoby zwalczania dżumy w nowożytnym Gdańsku”, Studia Humanistyczne Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu 3: 277-307.
Jan z Bakova. 1582. Sedlák povycvičený rozmlouvání s doktorem lékařským o moru maje, že od morových bolestí žádného nakažení není dovozuje. Praha: U Jiříka Černého.
Karpiński, Andrzej. 1999. „Opieka nad chorymi i ubogimi w miastach polskich w czasie epidemii w XVII i XVIII wieku”, W Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. U. Augustyniak,A. Karpiński (red.). 221-243. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Koczur-Lejk, Klaudia. 2014. Bartłomiej Paprocki – piśmiennictwo i przekład. W stronę kontrreformacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Kopecký, Milan. 1977. „K vydávání literárních památek 16. a 17. století”, Studia Comeniana ethistorica 7 (10): 59-73.
Schopenhauer, Arthur. 1976. Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Siuciak, Mirosława. 2004. „Rozmowa albo dialog... – wykorzystanie modelu ustnej komunikacji w literaturze XVI i XVII wieku” W Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 2, Tekst a gatunek. D. Ostaszewska (red.). 414-423. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szymanek, Krzysztof. 2004. Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tomíček, David. 2007. „Souvislosti česky psané tištěné literatury o moru v 16. století”. Listy filologické CXXX (1-2): 43-60.
Vintr, Josef. 1989. „Zásady transkripce českých textů z barokní doby”. Listy filologické 121 (3-4): 341-346.
Witkowska-Maksimczuk, Beata. 2014. Elementy retoryki i erystyki w przykładach. Warszawa: Wyższa Szkoła Administracyjno-Społeczna.
Wondrák, Eduard. 2020. Historie moru v českých zemích. Praha: Triton.
Wyrobisz, Andrzej. 1999. „Misericordia pestis tempore. Postawy i zachowania w czasie zarazy w Polsce nowożytnej (XVI-XVIII w.)” W Charitas. Miłosierdzie i opieka społeczna w ideologii, normach postępowania i praktyce społeczności wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. U. Augustyniak, A. Karpiński (red.). 209-220. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota. 1996. Językowe środki perswazji w kazaniu. Kraków: Wydawnictwo Poligrafia Salezjańska.
Ziomek, Jerzy. 1990. Retoryka opisowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 "Res Rhetorica"
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.