"Dobry doradca" – piętnastowieczny portugalski traktat dydaktyczny. O poradach żywieniowych króla Edwarda

Autor

  • Anna Działak-Szubińska Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2018.1.6

Abstrakt

Dobry doradca (Leal Conselheiro) to traktat dydaktyczny napisany przez króla Edwarda (port. Dom Duarte), władcę Portugalii z dynastii Avis (1391–1438). Dzieło – podobnie jak inne utwory monarchy, któremu historiografowie nadali przydomek „Elokwentny” – jest przykładem publikacji z tak zwanego nurtu dworskiej prozy doktrynalnej. Wszechstronnie wykształcony władca wygłasza różnorodne porady. W wielu przypadkach odwołuje się także do autorytetu Kościoła i uczonych ksiąg, mimo to rady podane są w sposób przystępny i przejrzysty. Autor traktatu utrzymuje stały kontakt z audytorium – w pracy można znaleźć elementy właściwe dla dyskursu wygłaszanego ustnie, a porady są skierowane bezpośrednio do interlokutora i oparte na osobistych doświadczeniach władcy. Dobry doradca, zgodnie z nazwą, jest dziełem, które zawiera zalecenia z różnych dziedzin życia, w tym także porady dotyczące żywienia. To właśnie zalecenia, które król formułuje i przedstawia odnośnie do, jak sam to określa, „dbania o żołądek”, zostały w artykule poddane analizie. Na podstawie specyfiki wybranych środków językowych charakterystycznych dla literatury parenetycznej można stwierdzić, że tekst jest wysoce perswazyjny i podporządkowany celom doradczym. Co więcej, pozornie błahe wskazówki żywieniowe Dobrego doradcy są elementem szerszej wizji moralno-politycznej.

Bibliografia

Arystoteles. 2004. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, tłum. Henryk Podbielski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Budzyńska-Daca, Agnieszka. 2009. „Sztuka argumentacji”. W Retoryka, red. Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca i Piotr Wilczek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dom Duarte. 2012. Leal Conselheiro: Electronic Critical Edition, red. João Dionísio et al. Madison: University of Wisconsin–Madison Libraries, http://digital.library.wisc.edu/1711.dl/IbrAmerTxt.LealConsel [5.02.2018].

Camões, Luís Vaz de. 1995. Luzytanie, tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Carvalhão Buescu, Maria Leonor. 1994. História da literatura. Lisboa: Imprensa Nacional–Casa da Moeda.

Curtius, Ernst Robert. 1997. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. Andrzej Borowski. Kraków: Universitas.

Dionísio, João. 2001–2002. „Literatura Franciscana no Leal Concelheiro, de D. Duarte”. Lusitania Sacra. 2a série, 13–14: 491–515.

Dionísio, João. 1998. „Uma Abelha no Prólogo” W História e Antologia da Literatura Portuguesa. Século XV. Obras dos Príncipes de Avis, red. Luis de Sousa Rebelo et al. 25–28. Lisboa: Casa da Moeda.

Domański Juliusz. 2009. Philologica, Litteraria, Humaniora. Studia i szkice z dziejów recepcji dziedzictwa antycznego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Działak-Szubińska, Anna. 2016. „«Wydawać Ci się może, że wszystkich tych [zaleceń] ciężko jest przestrzegać, lecz, gdy już się przyzwyczaisz, lżej Ci przyjdzie żyć z nimi w zgodzie». O średniowiecznej dietetyce słów kilka. Dobry doradca króla Portugalii Edwarda (1391–1438)”. W Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Dyskurs, tekst, kultura, red. Waldemar Żarski przy współpracy Tomasza Piaseckiego. 256–262. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.

Dziechcińska, Hanna. 1972. „Parenetyka, jej tradycje i odmiany w literaturze”. W Problemy literatury staropolskiej, red. Janusz Pelc. 355–390. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Fernandes Reis, Flávio Antônio. 2015. „No Leal Conselheiro de D. Duarte: Concelhos Sobre a Maneira de «Tirar em Linguagem» Textos Latinos em Língua Vulgar Portuguesa Quatrocentista”. Aletria 3: 225–242.

Gomes, Saul António. 2012. „Livros de Ciência em Bibliotecas Medievais”. Ágora. Estudos Clássicos em debate 14.1: 13–26.

Gonçalves, Iria. 2011. „A Alimentação”. W História da Vida Privada em Portugal. A Idade Média, red. Bernardo Vasconcelos e Sousa. 226–259. Lisboa: Temas e Debates–Círculo de Leitores.

Gouveia Monteiro, João. 1998. „Orientações da Cultura da Corte na Primeira Metade do Século XV (A literatura dos Príncipes de Avis)”. W História e Antologia da Literatura Portuguesa. Século XV. Obras dos Príncipes de Avis, red. Luís de Sousa Rebelo, et al. 11–17. Lisboa: Casa da Moeda.

Klave, Janina. 1985. Historia literatury portugalskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Korolko, Mirosław. 1990. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Wiedza Powszechna: Warszawa.

Lindley Cintra, Luís Filipe. 1998. „Dom Duarte”. W História e Antologia da Literatura Portuguesa.Século XV. Obras dos Príncipes de Avis, red. Luís de Sousa Rebelo, et al. 18–24. Lisboa: Casa da Moeda.

Meyzie, Philippe. 2012. Kuchnia w Europie doby nowożytnej. Jeść i pić: XVI–XIX wiek, tłum. Ewa Kucińska i Aleksandra Drzymała. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”.

Montanari, Massimo. 2012. Il cibo come cultura. Bari: Editori Laterza.

Pina, Rui de. 1914. Cronica d’El-Rei D. Duarte. Porto: Renascença.

Platon. 1999. Fajdros, tłum. Władysław Witwicki. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Ramos, Rui, Vasconcelos e Sousa, Bernardo and, Monteiro, Nuno Gonçalo. 2012. História de Portugal. Lisboa: A Esfera dos Livros.

Rodrigues de Oliveira, Ana. 2010. Rainhas Medievais de Portugal. Lisboa: A esfera dos livros.

Saraiva, José Hermano. 2000. Krótka historia Portugalii, tłum. Ewa Łukaszyk. Kraków: Universitas.

Soares, Nair de Nazaré Castro. 2011. „Retórica de Corte no Primeiro Humanismo Português”. Máthesis 20: 231–251.

Załęska, Maria. 2016. „Autorytet i argument z autorytetu w kontekście krytyki: ipse dixit, ergo?” W Retoryka–władza–krytyka, red. Maria Załęska. 57–82. Warszawa: Polskie Towarzystwo Retoryczne.

Pobrania

Opublikowane

2018-03-30

Jak cytować

Działak-Szubińska, Anna. 2018. „«Dobry Doradca» – piętnastowieczny Portugalski Traktat Dydaktyczny. O Poradach żywieniowych króla Edwarda”. "Res Rhetorica" 5 (1). https://doi.org/10.29107/rr2018.1.6.