Jak z uczuć uczynić argumenty? Środki retoryczne w wybranych szkicach krytycznoliterackich Michała Grabowskiego

Autor

  • Dominika Dymek Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2017.4.4

Abstrakt

Sądzę, że przykład pisarstwa krytycznoliterackiego Michała Grabowskiego, krytyka doby romantyzmu, ukazuje nie tylko indywidualne zmagania krytyka z własnym tekstem, ale prezentuje także wzorzec udzielania porad dominujący w XIX-wiecznej krytyce. Przykład strategii retorycznych wykorzystanych przez Grabowskiego otworzy dyskusję nad znacznie szerszym zagadnieniem – pozwoli zaprezentować jeden z wielu romantycznych modeli krytyki, która mimo dowartościowania roli odbiorcy opierała się na retorycznym oddziaływaniu na wybory czytelnika. Choć krytykę Grabowskiego charakteryzuje koncyliacyjny ton, a pisarz zdaje się jedynie doradzać czytelnikom, to w jego wypowiedziach łatwo odnaleźć także próby sterowania rozwojem literatury i jej recepcją. W artykule przybliżam środki retoryczne, które wykorzystywał autor "O poezji XIX wieku", co pozwoli na pełniejsze objaśnienie jego myśli krytycznoliterackiej.

Bibliografia

Bogołębska, Barbara. 1998. Romantyczny model retoryki i nauki o stylu: przegląd problematyki. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” nr 1: 139-152.

Bojarska, Katarzyna. 2013. Poczuć myślenie: afektywne procedury historii i krytyki (dziś). „Teksty Drugie” nr 6: 8-16.

Dobrzańska, Teresa. 1984. Metafora, red. Maria Renata Mayenowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Dybciak, Krzysztof. 2016. „Istota i funkcje krytyki literackiej”. W Wokół czy w centrum literatury? Studia o krytyce i eseju. 9-26. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Eco, Umberto. 1972. Pejzaż semiotyczny, przeł. Adam Weinsberg. Wrocław: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Grabowski, Michał. 2005. „Jeszcze kilka słów o Karpińskim”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko. 131-137. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Grabowski, Michał. 2005. „O poezji XIX wieku”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko, 33-66. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Grabowski, Michał. 2005. „Uwagi nad «Balladami» Stefana Witwickiego z przyłączeniem uwag ogólnych nad szkołą romantyczną w Polszcze”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko, 3-8. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Grabowski, Tadeusz. 1931. Krytyka literacka w Polsce w dobie romantyzmu. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Jarzębski, Jerzy. 2007. „Krytyka: kilka słów wstępu”. W Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 5-12. Kraków: Universitas.

Jasielska, Aleksandra. 2013. Reprezentacja współczesnych modeli emocji w dziełach sztuki. „Teksty Drugie” nr 6: 204-220.

Karpiński, Franciszek. 1993. „O wymowie w prozie albo wierszu”. W Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1740-1800, oprac. Teresa Kostkiewiczowa, Zbigniew Goliński, 197-219. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Korolko, Mirosław. 1998. Sztuka retoryki: przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Koszowy, Marcin. Budzyńska, Katarzyna. 2015, „Ad verecundiam jako element struktury dialogu”. W Strategie retoryczne, techniki komunikacyjno-poznawcze, błędy i sofizmaty. 140-163. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Kozicka, Dorota. 2007. „Metafory metakrytyki – przenośny wizerunek krytyka literatury”. W Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 393-410. Kraków: Universitas.

Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przeł., oprac. Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.

Lichański, Jakub Zdzisław. 1992. Retoryka od średniowiecza do baroku. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Massumi, Brian. 2013. Autonomia afektu, przeł. Adam Lipszyc. „Teksty Drugie” nr 6: 111-134.

Mickiewicz, Adam. 1986. „Romantyczność”. W Wybór poezji, oprac. Czesław Zgorzelski, 99-104. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Pieczyński, Maciej. 2016. „Retoryka”. W Słownik polskiej krytyki literackiej 1764-1918. Pojęcia – terminy – zjawiska – przekroje, red. Józef Bachórz, Grażyna Borkowska, Teresa Kostkiewiczowa i in., t.2, 457-467. Toruń-Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Płachecki, Marian. Zaleski, Krzysztof. 1974, „Metatekst w tekście krytycznym”. W Badania nad krytyką literacką, red. Janusz Sławiński, t. 1. 81-94. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Płuciennik, Jarosław. 2000. Retoryka wzniosłości w dziele literackim. Kraków: Universitas.

Schlegel, Friedrich. 2009. Fragmenty, przeł. Carmen Bartl, oprac. Michał Paweł Markowski, 39-147. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Stanisz, Marek. 2007. Przedmowy romantyków: kreacje autorskie, idee programowe, gry z czytelnikiem, Kraków: Księgarnia Akademicka.

Tokarski, Ryszard. 1988. „Metafora-zagadka: możliwości interpretacji”. W Studia o tropach, red. Teresa Dobrzańska, cz. 1. 45-54.Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Waśko, Andrzej. 2005. „Wstęp”. W Wybór pism krytycznych, oprac. Andrzej Waśko. V-XXXVII, Kraków: Księgarnia Akademicka.

Węgrzyn, Iwona. 2012. „Listowanie krytyków. Epistolograficzne potyczki pisarzy kręgu «Tygodnika Petersburskiego» i kijowskiej «Gwiazdy»”. W Dyskursy krytycznoliterackie 1764-1918. Wokół „Słownika polskiej krytyki literackiej”, red. Mirosław Strzyżewski, cz. 2, 157-174, Toruń: Wydawnictwa Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Ziomek, Jerzy. 2000. Retoryka opisowa, wyd. 2 popr. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Pobrania

Jak cytować

Dymek, Dominika. 2017. „Jak Z Uczuć Uczynić Argumenty? Środki Retoryczne W Wybranych Szkicach Krytycznoliterackich Michała Grabowskiego”. "Res Rhetorica" 4 (4). https://doi.org/10.29107/rr2017.4.4.