Retoryka dramatu socrealistycznego na przykładzie "Zwycięstwa" Janusza Warmińskiego, "Zwykłej sprawy" Adama Tarna i "Brygady szlifierza Karhana" Vaška Kani
DOI:
https://doi.org/10.17380/rr.2016.3.5Abstrakt
Tekst poświęcony został retoryce dramatu socrealistycznego. Analizę oparto na trzech przykładach: "Zwycięstwie" Janusza Warmińskiego, "Zwykłej sprawie" Adama Tarna oraz "Brygadzie szlifierza Karhana" Vaška Kani. W dramatach z początku lat 50. stosowane są środki językowe charakterystyczne dla przemówień propagandowych. Funkcja estetyczna ograniczona jest do minimum i w pełni podporządkowana celowi perswazyjnemu. Ten z kolei osiągany jest za pomocą wyrazistego wartościowania. Większość zabiegów językowych ma charakter niejawny i manipulacyjny, jak choćby wykorzystywanie arbitralnie narzuconych znaczeń wyrazów. Język dramatów socrealistycznych cechuje niezwykle wysoki stopień rytualizacji. Takie składowe jak dwuwartościowość świata przedstawionego, elementy doktryny socjalistycznej wplecione w fabułę, obecność wroga klasowego, motyw spisku oraz walki, a także optymistyczne zakończenie stanowią składniki obowiązkowe i nienaruszalne. Większość z nich łączy dramat socrealistyczny z gatunkiem bajki, czego zwieńczeniem jest całkowity brak odniesień do rzeczywistości – funkcja przedstawieniowa zastąpiona jest magiczną.Bibliografia
Andrzejewski, Jerzy. 1952. Partia i twórczość pisarza. Warszawa: Czytelnik.
Aronson, Elliot. 1978. Człowiek – istota społeczna, tłum. Józef Radzicki. Warszawa: PWN.
Bobrownicka, Maria. 1965. Dramat czeski i słowacki na scenach polskich. Wrocław: Ossolineum.
Bralczyk, Jerzy. 2003. O języku polskiej polityki lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych.Warszawa: Trio.
Bralczyk, Jerzy. 2001. O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych. Warszawa: Trio.
Głowiński, Michał. 2009. Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe. Kraków: Universitas.
Kośka, Leszek. 1994. Zachrypnięta tuba realizmu. Postulaty i diagnozy pierwszego dziesięciolecia. W: Dramat i teatr po roku 1945, red. Jacek Popiel. Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Jakubowska-Branicka, Iwona. 2013. O dogmatycznych narracjach. Studium nienawiści. Warszawa: Trio.
Klementewicz, Tadeusz. 1982. Poradnik manipulatora: środki językowe. „Edukacja polityczna” 1: 247−260.
Kronika. 1997. Kronika XX wieku, red. Marian Michalik. Warszawa: Kronika.
Łapiński, Zdzisław. 1988. Jak współżyć z socrealizmem. Szkice nie na temat. Londyn: Polonia.
Ożóg, Kazimierz. 2014. Rytualizacja w języku władzy komunistycznej PRL. „Oblicza Komunikacji” 7: 37−50.
Schopenhauer, Artur. 1986. Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów, tłum. Bolesław i Łucja Konorscy. Warszawa: Almapress.
Szydłowski, Roman. 1949. Dwa teatry. „Teatr” 5: 31−40.
Thom, Francois. 1990. Drewniany język, tłum. Izabela Bielicka. Warszawa: Wydawnictwo CDN.
Wierzbicki, Piotr. 1987. Struktura kłamstwa. Londyn 1987: Aneks.
Włodarczyk, Wojciech. 1991. Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950–1954. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bibliografia podmiotowa:
Kaňa, Vašek. 1950. Brygada szlifierza Karhana, oprac. Kazimierz Dejmek, Janusz Warmiński, tłum.Helena Walicka. Warszawa: Książka i Wiedza.
Tarn, Adam. 1950. Zwykła sprawa. Warszawa: Czytelnik.
Warmiński, Janusz. 1951. Zwycięstwo. Warszawa: Czytelnik.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.
